Arcadia is volop in beweging, ook tijdens de voorbereidingen voor Arcadia 2025. Meld je aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte!

Vreemdgaan, vervreemding en ongelijkheid in tijden van klimaatrevolutie

16 mei 2021
Vreemdgaan, vervreemding en ongelijkheid in tijden van klimaatrevolutie

In haar debuutroman Sea State (binnenkort in Nederlandse vertaling verkrijgbaar als Zeespiegel via De Bezige Bij) gaat auteur Tabitha Lasley letterlijk op in de all male mienskip van offshore werkers in Aberdeen. Mannen uit de Britse arbeidersklasse die de helft van hun leven doorbrengen op booreilanden in de Noordzee. Hoppend van klus naar klus en van vrouw naar vrouw. Eén van die vrouwen wordt Lasley zelf als ze een stormachtige relatie aangaat met Caden, de eerste offshore werker die ze in Schotland tegenkomt.

De olie- en gasindustrie, van winning tot transport tot raffinage, is niet langer de winstgevende en financieel stabiele onderneming die ze lang was. In het afgelopen decennium zijn de winsten van de industrie gezakt, zijn de inkomsten en geldstromen verdord, zijn er veel faillissementen geweest, zijn de aandelenkoersen gedaald, zijn enorme kapitaalinvesteringen als  ‘waardeloos’ afgeschreven en hebben investeerders in fossiele brandstoffen honderden miljarden dollars verloren.

Het is deze wereld van mannen onderling die Lasley na haar vertrek uit een ongelukkige relatie én uit London wilde onderzoeken. Het levert een rauw, intiem en schrijnend portret op van een verstikkende machocultuur en de omgang en ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. En een haarfijne analyse van de keerzijde en ontwrichtende werking van de energietransitie.

Wij spreken Tabitha Laslay vanuit haar huidige woonplaats Liverpool via Zoom.

In het boek spaar je niets, maar zeker ook jezelf niet. Was het van te voren de opzet zo open te zijn?

De ondertitel van het boek is niet voor niets dat het een memoire is. Als ik daarin niet helemaal eerlijk zou zijn of dingen zou weglaten dan wordt het een saai boek. Soms denk ik wel had ik dat er allemaal in moeten stoppen? Ik drink en masturbeer heel veel en zorg erg slecht voor mezelf. Ik ga vreemd met Caden, een getrouwde man die naast het leven op het booreiland en met zijn gezin ook nog een leven met mij heeft. Ik interesseerde me niet voor het lot van zijn vrouw. Dat is niet niks. Maar dat is wel hoe het was.

Er is een onderstroom van verval in je boek. Niet alleen in de industrie maar alles lijkt er door geïnfecteerd. Is dat typisch voor deze mienskip en industrie?

“Het is de algemene teneur van de tijd waarin we zitten. De mooie droom van het kapitalisme is voorbij. We kunnen niet meer worden wat we willen, we hebben niet allemaal de mogelijkheden om onze dromen na te jagen. Het is voor de meeste mensen te laat om opnieuw te beginnen of een herstart te maken als het misgaat. Zeker voor mensen die werken met hun handen. Rechten voor werknemers zijn verdwenen als sneeuw voor de zon. Vrouwen zijn in een veel afhankelijkere positie terecht gekomen als ze niet of nauwelijks werken. En persoonlijk is het voor mij ook zo. Ik kwam uit een lange ongelukkige relatie in London en ging een uitzichtloze relatie aan met Caden. Ik kan nu als vrouw van veertig ook niet meer opnieuw beginnen en een leuke man vinden om een gezin te starten. Dat is voorbij. Mijn moeder is heel lief maar niet zo tactvol. Dus toen ik na dit avontuur bij haar zat uit te huilen zei ze: “Je hebt tien jaar van je leven aan verkeerde mannen verprutst” Jezus, het klinkt allemaal wel heel depressief zo, haha””

Je boek krijgt ontzettend goede reviews en er verschijnen verschillende vertalingen, is dat een goedmaker?

“De reviews zijn inderdaad goed. Dat is ontzettend fijn. Ik voel me gerechtvaardigd. Dit hele proces heeft bijna vier jaar geduurd en ik was straat- en straatarm. Het voelde alsof ik mijn tijd verspeelde en ik heb heel vaak op het punt gestaan om af te haken. Het was een soort hele lange persoonlijke crisis. Maar ik voel me een stuk beter nu, mijn leven heeft weer doel. Ik heb een uitgever en kan schrijven aan een tweede boek. Al moet ik zeggen dat veel mensen er niks  om geven als je een boek uit hebt. Nu men een tv-serie wil maken over mijn boek ben ik opeens stukken interessanter. Dat is het magische woord blijkbaar, TV.”

Deze mannen krijgen niet vaak een stem in boeken of literatuur, hoe heb je het aangepakt om die stem authentiek te laten zijn?

“Voor mijn verhaal heb ik 103 mannen geïnterviewd terwijl ze in Aberdeen verbleven. Dat is een soort tussenstation. Of ze waren aan het wachten op een klus op een booreiland of ze waren net klaar. De 9 of 10 grotere karakters zijn echt authentiek. Hun woordgebruik, hun taal, manier van spreken. De andere karakters of uitspraken zijn samengesteld uit meerdere gesprekken. Bijna niemand is continue interessant genoeg. 

Omdat ik over echte mensen schrijf heb ik het wel zo moeten doen dat ze niet direct door anderen te herkennen zijn. Ik heb namen van booreilanden veranderd of hen van uiterlijk laten wisselen. Ze herkennen zichzelf vast wel als ze het lezen. De vrouw van Caden met wie ik vreemdging blijft me vanaf het moment dat ze van me wist als een gek achtervolgen. Ze schreef na het eerste persbericht over dit verhaal een mental bericht aan mijn uitgever om het boek te stoppen. We hebben daardoor echt flink moeten knutselen aan de disclaimer voorin.”

Nu we het toch over haar hebben, wat heb je geleerd over man-vrouw verhoudingen?

Als mannen een baan hebben die ze voor langere tijd van huis houdt dan verbrijzeld langzaamaan de onderlinge band. Al eet je elke dag maar samen of kijk je tv. Die afgezaagde gewoonheid doet er wel degelijk toe. Het aantal kapotgelopen huwelijken in deze sector is, op die in de gevangenis-industrie na, het hoogst.

In deze wereld waarin steeds meer vastigheid verdwijnt zijn vrouwen altijd de eerste slachtoffers. Hun onbetaalde inzet heeft zogenaamd geen waarde en is dus onbelangrijk verklaard. Het gezin draaiende houden, overleggen met school, schoonmaken, boodschappen, you name it, alles doen ze alleen. Als papa thuis is, is hij er om de leuke papa uit te hangen, meer niet.

Vaak houden die vrouwen zichzelf voor de gek dat ze het maar getroffen hebben. Met een man die zoveel verdient zodat zij niet hoeven te werken. Maar het houdt ze gevangen. Bijna al deze mannen hebben, naast hun bedrijfsrekening, geld op de bank staan waar hun vrouw niets van weet. Ze geven hun vrouw een vast bedrag per maand en daar moeten ze dan maar blij mee zijn. Maar als je het geld beheerst, beheers je het huwelijk.

Caden had zogenaamd alle intentie om zijn vrouw te verlaten om met mij verder te gaan. Maar toen hij hoorde dat hij 4000 pond per maand kwijt zou zijn aan alimentatie verliet hij me. Ik was simpelweg te duur voor hem. Zowel zijn vrouw en mij als zag hij vooral als kostenpost.

Het is voor een vrouw het allerbelangrijkst om financieel onafhankelijk te zijn van een partner. Ik ga en wil en zal dat nooit meer opgeven!”

Is je boek daarmee ook een bijna lijfelijk onderzoek naar de huidige economie?

De werkende klasse heeft het sinds generaties niet zo slecht gehad. Alles verdwijnt en alles wordt aangetast. Tot in de gezinssituaties aan toe. Al deze mannen worden straks waardeloos omdat de booreilanden rap worden gesloten. Dan is er niets meer voor ze en zij kunnen niet één op één opnieuw beginnen. Dat is de keerzijde van de klimaatevolutie en de energietransitie. Er vallen slachtoffers bij zo’n grote verandering en in ons land zijn dat altijd de gewone werkende mensen. Iedereen heeft wel zijn mond vol van identiteitspolitiek maar waar je geboren wordt is meer dan ooit bepalend voor de rest van je leven. Of dat nou je klasse of je postcode is.

Toen ik uit Aberdeen vertrok had ik werkelijk niets meer. Ik ben ’s avonds fried chicken gaan bezorgen in een troosteloze buitenwijk van Liverpool. Daar kwam ik precies hetzelfde tegen. Er is een grote verandering gaande en een boel mensen blijven achter. Dat heb ik drieënhalf jaar gedaan, overdag schreef ik in de bibliotheek aan mijn boek. Ik heb zelfs geld moeten lenen om daar koffie te kunnen kopen. Die koop ik nu trouwens weer helemaal lekker zelf.”

Wat is je opgevallen aan je verandering van omgeving, van het zuidelijke London naar het noordelijke Aberdeen?

Het is zo’n verschil met tien jaar geleden, toen had ik nog wel het gevoel dat we in dit land een gezamenlijke cultuur hadden. Die is helemaal verdwenen. Niet alleen tussen London en Aberdeen maar tussen alle grote steden en de rest. Het lijken wel verschillende landen. Er is een andere moraal, totaal tegenovergestelde politiek ideeën, een andere manier van kleden, spreken en maatschappelijke structuren. Soms leek deze nieuwe wereld voor mij onbereikbaar en voelde ik me een buitenlander. Ik denk trouwens dat dit niet typisch Brits is maar in heel Europa speelt. Op land en op zee.”

Het boek Sea State van Tabitha Lesly is nu te verkrijgen en verschijnt op 11 juni in een Nederlandse vertaling.

Andere berichten deze week

Hoofdpartner Arcadia