“Waarom surfen de ultieme middelvinger is tegen de meedogenloze opmars van het kapitalisme.“
Een gastbijdrage van Yaëlle Amsallem, Promovendus in managementwetenschappen, ESCP Business School | Foto: The last frontier Anton Watman/Shutterstock.
Surfen is populairder dan het ooit was. Meer mensen doen mee aan meer wedstrijden en zoeken hogere golven, ondersteund door een bloeiende industrie, zelfs tijdens een pandemie.
Drama’s en documentaires over surfen zijn sinds de jaren zestig tot opgekomen en bedrijven als Quicksilver, Billabong en Roxy hebben hele markten ontwikkeld rond de surflevensstijl. De recente beslissing om surfen, en dan bedoelen we op een plank in de branding zonder zeil, op te nemen in de Olympische Spelen van Tokio markeerde het hoogtepunt van de wereldwijde populariteit van deze sport.
Hoewel surfen een extreme sport is, bestaat het meeste uit de zachte kunst van het wachten. Vraag het aan een gepassioneerde surfer, en ze zullen je waarschijnlijk vertellen dat surfen in de eerste plaats een bezinnende oefening is.
“Surfen is een soort stoïcijnse filosofie – het betekent accepteren dat we geen macht over de dingen hebben”
schrijft romanschrijver Sigolène Vinson
Om te begrijpen waarom, moeten we terug in de geschiedenis. Surfen was oorspronkelijk een spirituele activiteit die geworteld was in de religie en cultuur van verschillende eilanden in de Stille Oceaan, vooral Hawaï. Het vertegenwoordigde de viering van Lonos, de god van de vruchtbaarheid. In die tijd konden alleen de hooggeplaatste figuren van de stam het aan.
Tegenwoordig volgen sommige surfers nog steeds deze oorspronkelijke mentaliteit van gemeenschap met de natuur. “We noemen ze soulsurfers”, schrijft Lodewijk Allaert in zijn ode aan het surfen:
“Ze verkennen de onwaarneembare kant van de discipline, dromend van de kostbare balans tussen mens en de elementen, die de Hawaiiaanse pionier van het surfen, Duke Kahanamoku, ertoe bracht zichzelf in kolossale watermuren te storten, uitgerust met een antiek acaciabord. Voor hen was surfen geen manier om te pronken of een reeks spectaculaire bewegingen, maar een levensstijl, een filosofie.”
Deze paar utopische surfers baseren hun hele leven op surfen, tegen de stroom in van onze samenleving waar het kapitalisme meedogenloos uitbreidt naar nieuwe gebieden, de vervreemding veroorzaakt door technologie die altijd toeneemt en de vrijheid steeds meer in het gedrang komt.
Soulsurfers versus kapitalistische haaien
Het gevoel volledig aanwezig te zijn in wat we feitelijk aan het doen zijn, is zeldzaam geworden – behalve misschien in het geval van degenen die extreme sporten beoefenen (het is moeilijk om aan werk te denken als je je moet concentreren op het niet verpletterd worden door een golf van twee meter).
Surfen is een ontsnapping; een daad van vrijheid. Daarom kan het worden gekoppeld aan het ideaal van de Amerikaanse tegencultuur van de jaren zestig, gebaseerd op de ‘freewheeling spirit of the hippies’ en moderne vormen van Bohemianism, grotendeels geïnspireerd door de Beat Generation.
Net als veel andere tegenculturen, van skateboarden en yoga tot meditatie en hiphop, is surfen tot op zekere hoogte geabsorbeerd door het kapitalisme. Kijk naar de toename van surfscholen, tijdschriften, wedstrijden, films, muziek en surfkleding, die allemaal een poging van bedrijven vertegenwoordigen om geld te verdienen met de sport. Als een prooi die in het water spettert, heeft surfen de aandacht getrokken van kapitalistische haaien en is het slachtoffer geworden van zijn eigen succes.
Maar met surfen, in tegenstelling tot sommige van deze andere tegenculturen, is er nog steeds iets dat weerstand biedt. Het kapitalisme lijkt niet het unieke en eenzame moment vast te leggen waarop de surfer alles wat hij of zij weet opzij moet zetten om te voorkomen dat hij wordt weggevaagd, om op de golf te varen en een gevoel van verbondenheid te voelen met de krachtige en ontembare elementen.
Surfen is het ultieme in onvoorspelbaarheid. Zelfs de beste weer-apps kunnen niet voorspellen of het mogelijk is om op een bepaalde deining te surfen.
De oceaan plaatst de mens op zijn rechtmatige plaats – niet boven de natuur, maar erbinnen. Ik daag zelfs René Descartes uit om te proberen een “meester en bezitter van de natuur” te worden in de gebouwgrote golven van Nazaré in Portugal, de grootste ter wereld.
De oceaan als laatste grens
In een wereld waar transhumanisten technologie proberen te gebruiken om de mensheid te redden, en zelfs om de dood te verslaan, herinnert surfen mensen aan onze onthutsende onbeduidendheid voor de onweerstaanbare kracht van de oceaan – en de natuur in het algemeen.
In de context van een steeds meer op technologie gebaseerde en ontmenselijkte benadering van geneeskunde, kan surfen een bijzonder efficiënte remedie voor de ziel lijken. Terwijl sommige ziekenhuizen seculiere meditatieprogramma’s hebben ingevoerd om de pijn van patiënten die lijden aan chronische ziekten of depressies te verlichten, hebben andere het surfen voor therapeutische doeleinden gebruikt om mensen te helpen genezen, zoals veteranen die lijden aan een posttraumatische stressstoornis.
Nu heeft een pandemie ertoe geleid dat velen hun levensstijl in twijfel trekken: verhuizen, van baan veranderen of gaan scheiden. Nieuwe regels die de overheid heeft ingevoerd om de verspreiding van het virus te beperken, hebben ook een grote impact gehad op de individuele vrijheden. Niet alleen direct wanneer ze worden verplicht om maskers te dragen, de avondklok te respecteren en in sommige regio’s de toegang tot het strand te verbieden, maar ook op een meer diffuse manier met de toename van toepassingen die bedoeld zijn om de bewegingen van burgers te controleren. Sommigen zijn zelfs zo ver gegaan om dergelijke maatregelen binnen het domein van het toezichtkapitalisme te plaatsen.
Terwijl de Amerikaanse tegencultuur technologie oorspronkelijk bedacht als een manier om individuen te bevrijden van het establishment, worden ze tegenwoordig steeds meer bekritiseerd. Surfen kan deze droom van pure vrijheid misschien zelfs voor een korte tijd waarmaken door zijn beoefenaars momenten van de radar te bieden.
“Surfers worden vaak afgeschilderd als veroveraars die in een opwelling reizen, met nieuwe golven om te ontdekken, op de vlucht voor de beproevingen en beproevingen van het moderne leven”, schrijft socioloog Jérémy Lemarié. “Vandaag de dag is de oceaan hun enige ontsnapping in de overbevolking en compartimentering van het moderne leven. De oceaan is hun laatste grens.”
In een presentatie in 1945 aan de Amerikaanse regering presenteerde Vannevar Bush de wetenschap als de nieuwe grens die veroverd moest worden. Het lijkt er nu op dat zijn wens is vervuld. Tegenwoordig belooft technologie zowel de tijd over te nemen, voor degenen die dromen van het doden van de dood, als de ruimte, met de miljardairrace om nieuwe planeten te veroveren. En toch, pak een plank en ga de zee op en je zult al snel merken dat de natuur nog lang niet veroverd is. In deze context kan de oceaan worden gezien als de laatste grens die de mensheid zal troosten wanneer ze wordt geconfronteerd met ontgoocheling over het moderne leven.
Dit artikel verscheen eerder hier.
