Wat als we anders gaan kijken naar leegstaande boerderijen in het Friese landschap? Wat als ze weer een kloppend hart worden voor de omgeving – duurzaam, circulair, verbonden met natuur, erfgoed én gemeenschap? Vanuit die gedachte is de pilot ‘t Kathûs ontstaan: een ontwerpverkenning voor herbestemming van een bijzondere plek in het veenweidegebied.
‘t Kathûs is een authentieke boerderij, omringd door 40 hectare gras- en greppelland en was ooit onderdeel van het Klooster van Nes. De ongerepte, eeuwenoude percelen, een combinatie van veen en klei, zijn onaangetast door ruilverkavelingen en sluiten rechtstreeks aan op de weidevogelkern Soarremoarre (grutto’s, kieviten, tureluurs en andere weidevogels).
It Fryske Gea heeft het Veenweide Atelier benaderd om een plan te ontwerpen voor een bestemmingswijziging, renovatie en onderhoud van ’t Kathûs. In september 2024 werd een oproep uitgezet in de provincie met betrekking tot deze herbestemming van ‘t Kathûs en de omliggende gronden. Een open proces volgde waarin de gemeenschap van Akkrum, boeren en andere relevante stakeholders ideeën konden pitchen. Van de 21 inzendingen selecteerde het Veenweide Atelier in samenwerking met OOZE Architects en It Fryske Gea een shortlist, die als input diende voor het uiteindelijk ruimtelijk ontwerp van 3 scenario’s door OOZE Architects onder de artistieke leiding van Henriëtte Waal.
It Fryske Gea staat open voor verschillende functies voor ‘t Kathûs: als boerderij, als publiek trefpunt voor veenweidetransities, als plek voor ontmoetingen tussen mens en landschap. Een fysiek Veenweide Atelier – een werkplaats voor landschap, ecologie en samenleving – behoort tot de mogelijkheden.
De pilot werkt toe naar een integrale visie op wonen, werken en zorgen in het veenweidegebied: met CO2-neutraal bouwen, slim omgaan met materiaalstromen, gebruik van biobased en circulaire bouwmethodes met behoud van schoonheid voor boerenerfgoed én ruimte voor gemeenschapsvorming. De leerpunten uit deze ontwerppilot dragen bij aan de ontwikkeling van een integraal transitiemodel voor het gehele veenweidegebied.
’t Kathûs laat zien hoe erfgoed en innovatie samen kunnen werken aan een duurzame toekomst voor Fryslân.
Partners
It Fryske Gea, Gemeente Heerenveen, gebiedscoöperatie It Lege Midden, Boerderij De Nije Pleats (Jitze Peenstra), Jan Peenstra, Broer Voolstra, planindieners uit de mienskip, OOZE Architects, Henriëtte Waal en verschillende biobased bouwpartners.