Hebben we de zee vermoord? Interview Geert Lageveen
Ja, vandaag start de kaartverkoop voor de voorstelling “Het verdriet van de Zuiderzee”, een voorstelling die je de gevolgen van het bedwingen van de zee laat ervaren. Op de Oudemirdumklif , op een bijzondere manier, inclusief uitzicht over het ‘slachtoffer’: de vermoorde zee. We duiken even de diepte in, voor een interview met regisseur en schrijver Geert Lageveen.
Door Frank Siera
“Als de Afsluitdijk vandaag bedacht zou worden, zou die er wettelijk nooit doorheen komen,” vertelt Geert over het uitgangspunt van de nieuwe voorstelling van Orkater en De Lawei. “Tegelijkertijd focussen we nog steeds vooral op de winstkanten: we hebben de zee bedwongen en zo veiligheid en land gecreëerd. Pas sinds kort is er oog voor de negatieve gevolgen van de bouw. Daar kijken we in deze voorstelling naar.” Samen met Sytze Pruiksma, componist en muzikant, vertelt Geert over die voorstelling: Het Verdriet van de Zuiderzee.
“Eén van die gevolgen is het begrip ecocide: het vermoorden van een ecologisch systeem. De zee is veranderd van zout naar zoet, met alle gevolgen van dien. De natuurlijke binding van de mensen met hun omgeving raakte verloren en dat is het uitgangspunt van de tekst. Twee vissersbroers worden uit elkaar gedreven door de bouw van de dijk. De ene visser is een realist, die vindt dat ze met hun tijd mee moeten gaan. De andere visser heeft zout in zijn bloed en een grotere binding met zijn omgeving. Als de eerste broer meehelpt aan de bouw van de dijk, raakt de band tussen de twee broers verscheurd. Het grondthema is de neiging van de mens iets te doen dat op korte termijn een voordeel oplevert, vaak economisch, maar dat uiteindelijk tot je eigen vernietiging of ongeluk leidt.”
“De mens is blijkbaar niet in staat een oplossing te vinden,” vertelt Geert over het klimaatprobleem. “Het lukt ons niet verder te kijken dan pakweg de komende tien jaar. Elke dag lees je artikelen over de klimaatcrisis in de kranten. Het risico is vermoeidheid over het onderwerp, maar ik denk dat theater een veel beter medium is om de thematiek mee aan te kaarten. Deze voorstelling moet een indringende ervaring worden over de tragiek van de mens in plaats van een geheven vingertje. We moeten de harten van de mensen winnen.”
En om de harten van de mensen te winnen, wist Geert, had hij goede muzikale krachten nodig. ” Naast Sytze is Radek Fedyk de tweede componist. Radek en Sytze zijn allebei niet alleen goede componisten, maar ook uitvoerende muzikanten.” Gekscherend: “Daarbij is Radek geograaf en Sytze bioloog, dus inhoudelijk moet dat goedkomen.”
Sytze herinnert zich het moment dat hij gevraagd werd mee te werken aan de voorstelling: “Toen Geert mij belde wist ik niet zo goed wat ik wilde met mijn carrière: na tien jaar muziek te hebben gemaakt om het onderwerp natuur op de kaart te zetten wist ik niet meer of het wel hielp. Ik had het vertrouwen een beetje verloren. Hoe meer ik van mensen wist, hoe meer ik van vogels ging houden. Aan vogels kun je zien hoe het met de mens gaat. Sinds ik ruim 10 jaar terug onderzoek heb gedaan naar vogels, is alles wat ik op muzikaal vlak doe gerelateerd aan de natuur. Die drijfveer wordt steeds urgenter.”
“Onze speellocatie,” vertelt Geert, “dat wordt een bijzondere plek. De Oudemirdumklif, één van de laatste kliffen, door de natuur ontstaan en ook weer gedeeltelijk afgesleten, met uitzicht over het slachtoffer: de vermoorde zee. De voorstelling is een samenwerking met o.a. Natuurmonumenten en er wordt nu onderzocht hoe we op zo’n natuurvriendelijk mogelijke manier de voorstelling daar kunnen spelen. We gaan bijvoorbeeld pas op locatie werken na het broedseizoen en we zullen ’s avonds geen licht op het water schijnen om de natuur niet te verstoren. Het blijft ook voor ons als theatermakers een doorlopende zoektocht hoe we onze eigen ecologische voetafdruk zo klein mogelijk houden, zonder aan theatrale impact in te boeten. Wij zijn zelf ook niet beter dan die visser die zijn eigen bloed verloochent, maar we doen ons best. Als wij de voorstelling maken met het grootste respect voor de natuur, dan geven we dat ook weer aan het publiek door.”
Sytze knikt. “Dit komt heel dichtbij voor mij. We voelen allemaal het klimaatprobleem, maar we weten geen oplossing. Misschien moeten we ook even geen oplossing hebben. Uit het niet-weten komen uiteindelijk de beste ideeën, maar dat kost veel geduld en lef.”
“Die gespletenheid wil ik ook in de muziek laten klinken,” legt hij uit. “Net als twee broers zijn er dus twee componisten, Radek en ik. Zo kunnen we twee muzikale lijnen ontwikkelen, een melodische bovenstroom en een onderstroom met veel natuurlijke geluiden die gerelateerd zijn aan de grond, zoals bellen en gongs.” Hij demonstreert een klein fluitje: “Dit is een Chinees vogelfluitje. Het is mijn Stradivarius, hiermee kan ik alle wadvogels vertolken. Dit gaat veel vertellen straks. We zullen op locatie werken met de klank van die plek.”
“Vanwege het broedseizoen spelen we dus aan het einde van Arcadia 2022, een cultureel programma van 100 dagen in Friesland. Het is een vervolg op Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018, met als uitgangspunt het erfgoed van dat jaar te behouden en verstevigen. Arcadia is deel van die ‘legacy’. Het uitgangspunt is door middel van kunst maatschappelijke verandering in gang te zetten. Lost in the Greenhouse, de vorige samenwerking tussen De Lawei en Orkater, trok veel bezoekers en riep bijzondere reacties op. Vanuit dat enthousiasme ontstond dit idee,” vertelt Geert. “Mijn moeder is Fries. Dat Friese is onmiskenbaar een deel van mij. Het wordt een Nederlandstalige voorstelling, met absoluut Friese elementen zoals de poëzie van de taal. Ik raakte er tijdens mijn research in Friesland van overtuigd dat Het Verdriet van de Zuiderzee niet alleen een mooie maar vooral noodzakelijke voorstelling wordt.”
