“Mijn bankroof was niet zo spectaculair als die in 2004, waar mijn boek over gaat. Nee, wij reden met 11.000 pond in een kussensloop met gierende banden weg in de vluchtauto…”
Voormalig IRA-strijder en bankrover Richard O’Rawe schrijft in 2018 een roman over de grootste bankroof in de Britse geschiedenis, die in 2004 een heel vredesproces tussen de Ierse katholieken en protestanten in gevaar brengt. Wij spraken via Zoom met hem over zijn boek en zijn bijzondere leven, vanuit zijn woonplaats Belfast.
Eerst even wat context. In 2004 staan katholieken en protestanten in Noord-Ierland op het punt om tot een gezamenlijke regering te komen, om daarmee de gewapende strijd in te ruilen voor een politieke strijd. Maar vlak voor Kerst wordt de Northern Bank in Belfast beroofd van zesentwintigmiljoen pond. De grootste bankroof in de Britse geschiedenis. De actie brengt het hele vredesproces in gevaar. Alle vingers wijzen namelijk naar de IRA, de katholieke en nationalistische terreurgroep die strijdt voor een verenigd en vrij Ierland. Het boek dat O’Rawe erover schreef kreeg tot nu toe weinig aandacht. Totdat deze per toeval in handen van een Amerikaanse uitgever belandt, waardoor deze thriller nu overal ter wereld de bestsellerlijsten verovert.
Was uw bankroof net zo’n spectaculair als die uit uw boek?
O’Rawe begint te bulderen van het lachen.
“Nee dat was een goedkope cowboyfilm. We gingen met getrokken pistolen de bank binnen, sprongen over de balie en riepen: je geld of je leven! De kluis ging open en met 11.000 pond in een kussensloop reden we met gierende banden weg in de vluchtauto. Niet te vergelijken, maar het waren dan ook de seventies”
Ondanks alle ellende en extreme zaken die u hebt meegemaakt en beschrijft valt er ook in uw verhaal ook een boel te lachen.
Weer die bulderlach.
“Dat klopt. Dat hoort erbij, ook in extreme situaties kunnen er heel grappige dingen gebeuren. Dat is wat bij het schrijfplezier hoort. Dan lach ik hardop mee terwijl ik bezig ben. Trouwens, who gives a shit about bankers anyway”
Wanneer is het idee voor uw boek geboren?
“Gelijk één dag na de bankroof in 2004. Ik was kerstinkopen wezen doen met mijn dochter Bernie en daarna gingen we een biertje doen in de pub. Niemand had het ergens anders over, wij ook niet. En we wisten allemaal dat het de IRA moest zijn geweest. Deze bankroof staat op eenzaam niveau. Het is misschien gek om te zeggen, maar deze bankoverval was a work of art, een Rembrandt! Als je zesentwintigmiljoen pond kunt stelen in één avond, dan vraagt dat koelbloedigheid en militaire precisie. Alleen de IRA kan dat.
Maar toen begonnen mijn dochter en ik te fantaseren. What if… wat als het niet de IRA was geweest? Maar een ODC, een ordinary decent criminal zoals wij dat hier noemen. Op dat moment werd hoofdpersoon James ‘Ructions’ O’Hare geboren, daar in de pub vlak voor Kerst.”
“Ructions werd ons criminele meesterbrein. Het woord ‘ruction’ betekent gevaar, chaos. Dus hij werd iemand die overal toe in staat is. Die zo gewetenloos en slim is en ook nog eens probeert de IRA af te troeven. Want de IRA heeft 50% belasting op inkomsten uit de criminele activiteiten. Beroof je een bank, verkoop je illegale sigaretten of wat dan maar ook, de helft van je inkomsten moet je aan de IRA geven. En geloof me, dat doe je dan echt wel.
Ik wilde en moest eerst andere boeken schrijven. Non-fictie. Over de hongerstakers van de IRA in de jaren 70 en 80 en het leven van mijn allerliefste vriend Gerry Conlon, één van de Guildford Four die ten onrechte jarenlang vastzat voor een aanslag die hij niet pleegde. Je kent zijn verhaal vast wel uit de film In The Name Of The Father. Pas daarna kwam Ructions weer om de hoek kijken.”
Wat is uw eigen IRA geschiedenis?
“Ik ben in een voormalige IRA-volunteer. Geboren en getogen in een IRA nest. Mijn opa zat al in de jaren veertig vast vanwege IRA activiteiten. Mijn vader en oom Alfie daarna ook. Het was logisch dat ik ook de kant van de IRA op zou gaan. Ik geloof overigens nog steeds in een verenigd Ierland waarin de bevolking haar eigen weg kan kiezen. En dat je moet opstaan tegen je onderdrukker. Ik dacht dat vechten tegen de Britten hetzelfde was als vechten tegen de nazi’s.
Uiteindelijk werd ik gepakt voor die bankroof en kreeg ik 8 jaar gevangenisstraf. Die bracht ik grotendeels door in de H-blocks, een beruchte gevangenis in Belfast waarin paramilitairen vastzaten. We werden niet erkend als politieke gevangenen, hadden geen enkele rechten… Daarom weigerden we de gevangeniskleding te dragen. Monkeysuits noemden we dat. We wasten ons niet meer, lieten al ons haar groeien, smeerden poep op de muren, pisten tegen de deur. En elke twee weken werden we in elkaar geslagen. Enkelen van ons gingen in hongerstaking en ik werd de woordvoerder. Iedereen kent Bobby Sands. Hij stierf toen van de honger en een werd een wereldwijd icoon.”
Uw boek is ontzettend spannend, je zit als lezer overal dicht op. Criminelen, terroristen en slachtoffers. Hoe werkt dat in uw hoofd als u schrijft?
“Het is geen kattenpis. Dit is echt serious shit. In Noord-Ierland hebben we ’tiger kidnappings’; je ontvoert dan een familielid van iemand in een bepaalde positie. Die daarna alles doet wat je vraagt. Bij deze overval wordt van de ene bankbediende een familielid ontvoerd en van de ander het gezin gegijzeld. Dan wordt ze opgedragen de volgende dag in de bankkluis al het geld in kisten op trolleys te zetten en naar de uitgang te rijden. Naar een klaarstaande bestelbus. En dat niet één keer, maar drie keer op één avond.
Wil je dat mensen zo ver gaan dan moet je ze in hun broek laten schijten van angst. Ook hun familie moet de Fear Of God in het lijf hebben. Er wordt echt niet aangebeld en netjes gevraagd of ze even wat kunnen komen doen. Nee, je stormt naar binnen, drukt iemand een geweer in het gezicht en laat ze geloven dat als ze niet luisteren niemand het zal overleven. Als ik daarover schrijf doe ik zelf mee. Val ik dat huis binnen of rij ik mee in de auto als er iemand wordt ontvoerd. Ik voel de adrenaline, ik ruik het angstzweet, ik kruip er zo dicht mogelijk om het ook precies zo op te kunnen schrijven.”
U bent op een gegeven moment uit de IRA gestapt?
“De eerste zes jaar van haar leven is mijn dochter opgegroeid met een vader die zich niet waste, al zijn haren liet groeien, zich in lompen hulde en een uur in de wind stonk. Die ze maar een paar keer per jaar kon opzoeken in een zwaarbewaakte gevangenis. Het moet er verschrikkelijk uit hebben gezien. Het moment dat ik vrijkwam werd ik direct weer de gewapende strijd ingezogen. Mijn vrouw zei toen: als jij verder wil vechten met de IRA prima, maar dan zijn wij weg. En zo niet, kies dan voor je gezin. Dat laatste heb ik gedaan.”
Kan dat zomaar zonder consequenties?
“Ja, natuurlijk. De IRA is een revolutionaire organisatie waarvoor je je vrijwillig opgeeft. Het heeft geen zin om iemand tegen zijn zin bij een vrijwilligersorganisatie te houden.”
Het boek was al in 2018 uit maar is nu opeens een wereldwijde hit, hoe kan dat?
“Het boek is eerst veertien keer door uitgeverijen geweigerd. Ik heb toen het eind herschreven en probeerde het nog eens. Na veel gedoe kwam het uit bij een lokale uitgever hier was het een bescheiden hitje. Dat was het dan dacht ik. Totdat mijn Amerikaanse uitgever Melville House het boek per toeval in handen kreeg. Zij gaven het direct opnieuw uit en nu sta ik in alle grote Amerikaanse kranten en wordt het wereldwijd verkocht. Niet in mijn wildste dromen had ik dat verwacht. Wel gehoopt, want je vindt je eigen boek natuurlijk altijd fantastisch, maar niet gedacht!”
Hebben de originele overvallers u ooit benaderd om commentaar te geven op het boek?
“Hahaha, nee, dat niet, dat zou wat zijn zeg. Maar laat me je dit vertellen: vorig jaar was ik op een begrafenis van een oud IRA-strijder. Er waren een heleboel andere oud-strijders en om de beurt kwamen ze naar me toe. “He Ricky, ben ik Ructions? Ja zeker? Dat ben ik toch?” Hahaha, ze wilden allemaal de hoofdpersoon uit mijn boek zijn, Ructions, The lovable rogue. Maar ik moest ze teleurstellen, niemand is Ructions behalve Ructions!”
Op dit moment is Richard O’Rawe in onderhandeling om Northern Heist te verfilmen en werkt hij aan een opvolger: Goerrings Gold. Daarin gaat Ructions op zoek naar verborgen nazi-goud en krijgt het opnieuw aan de stok met de IRA én een ondergronds netwerk van neo-nazi’s.
Northern Heist is nu te koop!
