De ministers van Financiën in Londen van de G7-groep van rijke landen hebben overeenstemming bereikt over een deal die steevast is beschreven als een mijlpaal die het landschap van de wereldwijde vennootschapsbelasting zal veranderen. Hoewel de details wat karig zijn, en de veronderstelde deal zich nog in een onderhandelingsfase bevindt, is het zeker een grote verandering.
Een gastbijdrage van Ronan Palan, Professor of International Politics, City, University of London
Het enige waar ik niet zeker van ben, is de transformatie van wat naar wat? Gaat het een belastingstelsel transformeren dat in het begin van de 20e eeuw is ontworpen en in de 21e eeuw gewoon niet geschikt is voor het beoogde doel? Of gaat het de technieken van belastingontwijking veranderen en aanleiding geven tot een geheel nieuwe reeks belastingontwijkingsconstructies? Mijn onderbuikgevoel zegt: het laatste.
Ik lijk hierin niet de enige te zijn. Aandelenmarkten over de hele wereld hebben de deal voor lief genomen en hebben nauwelijks opgemerkt wat de grootste transformatie in de vennootschapsbelasting in de afgelopen 100 jaar zou moeten zijn. Het lijkt ons te vertellen dat ze denken dat de bedrijfswinsten na belastingen niet of nauwelijks zullen veranderen.
Hoe belastingontduiking werkt:
Het internationale belastingstelsel voor bedrijven dat in het begin van de 20e eeuw opkwam, zei dat actieve bedrijfsinkomsten zouden worden belast op de plaats waar het bedrijf is gevestigd. Maar inherent hieraan was een maas in de wet, aangezien een groot deel van de wereldhandel plaatsvindt in de vorm van intra-bedrijfshandel tussen dochterondernemingen binnen hetzelfde bedrijf. Bedrijven dragen vaak grote delen van winstgevende activiteiten over aan dochterondernemingen in laagbelastende jurisdicties, ook wel belastingparadijzen genoemd, zodat de inkomsten daar lijken te zijn verkregen. Als gevolg hiervan worden ze op zeer lage niveaus belast.
Regelgevers zijn zich maar al te goed bewust van deze technieken van belastingontwijking, ook wel ’transfer pricing’ genoemd. Ze hebben een hele reeks voorschriften ingevoerd om deze praktijken te stoppen, maar het lijkt niet het gewenste effect te hebben gehad. In plaats daarvan heeft het geleid tot een ander soort belastingontwijkingsconstructies, bekend als jurisdictiearbitrage.
Dergelijke regelingen profiteren van hiaten, mazen of weglatingen in de wetten van het ene land om tegen de regels van een ander land uit te spelen. Apple heeft bijvoorbeeld geprofiteerd van het verschil tussen de regels in Ierland en de VS met betrekking tot waar bedrijfsinkomsten worden belast (bekend als fiscale woonplaats) om twee dochterondernemingen in Ierland op te richten die nergens een fiscale woonplaats hadden.
Apple heeft aan deze twee dochterondernemingen het grootste deel van zijn verkoopinkomsten van buiten de VS toegewezen. En aangezien deze dochterondernemingen nergens fiscaal inwoner waren, konden ze nergens belasting betalen. Dit is momenteel het onderwerp van een zaak die door de Europese Commissie tegen Apple wordt aangespannen.
Amazon heeft daarentegen een systeem van interne overschrijvingen bedacht dat profiteert van het genereuze Amerikaanse belastingkredietsysteem. Door verliezen van zijn internationale segment naar de VS over te hevelen, betaalt het uiteindelijk weinig of helemaal geen belasting.
Bovendien is jurisdictiearbitrage alleen voor starters. Geavanceerde bedrijven – niet in de laatste plaats Amazon – profiteren ook van boekhoudregels in combinatie met financiële instrumenten. Ze kunnen de locatie, timing of zelfs boekhoudkundige categorieën van inkomsten, omzet en dergelijke wijzigen, om winsten van de ene plaats naar de andere te verschuiven, of vaak naar een toekomst die nooit komt.
What’s next?
Het in Londen overeengekomen nieuwe systeem is gericht op een aantal van deze technieken. Ten eerste stelt het voor om een globaal minimum van 15% vennootschapsbelasting op te leggen. Laten we nu duidelijk zijn. Het is tegenwoordig onwaarschijnlijk dat één enkele rechtspersoon in een 0% belastingjurisdictie zoals de Kaaimaneilanden of Bermuda wordt gebruikt voor belastingontwijkingsdoeleinden, aangezien er voldoende antiontwijkingsregels zijn om ervoor te zorgen dat dit niet kan.
Niettemin worden dochterondernemingen in Cayman, Bermuda – of in werkelijkheid Nederland, Luxemburg, Zwitserland, Ierland of Singapore – vaak gebruikt als componenten in complexe mix van regelingen van verschilldende landen. Nulheffing speelt een belangrijke rol in deze regelingen.
Toch is het moeilijk te zeggen of een wereldwijd minimumtarief van invloed kan zijn op regelingen zoals Apple’s “resident nowhere” Ierse opzet. Evenzo is het mij in dit stadium een raadsel hoe de belastingpositie van Amazon kan worden beïnvloed. Daarom heeft de G7 een tweede element van de nieuwe regels bedacht: belasting moet worden betaald waar de verkoop plaatsvindt, niet waar de operatie wordt geregistreerd. Indien aangenomen, zou de Apple-regeling niet langer werken omdat dochterondernemingen van Apple belasting zouden betalen waar ze hun producten verkopen.
We kunnen nu al vooruitlopen op nieuwe manieren om de regels te omzeilen. De deal heeft alleen betrekking op zeer grote bedrijven (hoewel wat “zeer groot” inhoudt, is nog onbekend). Het zal ook alleen van invloed zijn op bedrijven met een jaarlijkse winstmarge van 10% en meer.
Ik vermoed dat als het nieuwe regime voldoende robuust is, de “zeer grote” regel ertoe kan leiden dat de grootste bedrijven worden opgebroken. In plaats daarvan zouden we groepen van technisch onafhankelijke bedrijven kunnen zien optreden als een alliantie om ervoor te zorgen dat de hele operatie onder de drempel blijft. Iets soortgelijks zagen we met de opkomst van de zogenaamde ‘schaduwbankieren’-industrie, waar strenge bankregelgeving aanleiding gaf tot schijnbaar onafhankelijke bedrijven die in feite samen als banken optraden om de noodzaak van een bankvergunning te vermijden.
Als alternatief kan de deal meer van de technieken aanmoedigen die door de Amazones van deze wereld zijn geperfectioneerd, waarbij geavanceerde boekhouding wordt gebruikt om in omvang te groeien onder het mom van geldverlies.
Met andere woorden, de deal kan een grote verandering zijn, maar of het al dan niet van invloed zal zijn op het bedrag van de belasting die door het bedrijfsleven wordt betaald, is een heel andere zaak.
Dit artikel verscheen eerder hier.
