Hoe groener je omgeving hoe schoner je woont? Die vlieger gaat na nieuw onderzoek van de Verenigde Naties niet meer op. Die daalderse stadsbewoners blijken er de meest groene levensstijl op na te houden. Woon je in een buitenwijk of een voorstad? Dan is er werk aan de winkel want je bent slechter voor het klimaat dan mensen in de stad, óf die op het platteland.
Een gastbijdrage van Sabrina Zwick, Research Associate United Nations University
Werk, onderwijs, vermaak of gewoon betere verbindingen trekken mensen naar steden. Tegen het einde van deze eeuw zal naar verwachting ongeveer 85% van de wereldbevolking in steden wonen.
Er zijn speculaties dat de COVID-19-pandemie deze verstedelijkingstrend zal vertragen, maar ik denk dat het onwaarschijnlijk is dat dit zal stoppen. Steden blijven de belangrijkste locatie voor werkgelegenheid, onderwijs en cultureel aanbod, en de aanhoudende stijging van de huizenprijzen in veel Europese steden in het afgelopen jaar geeft aan dat er nog steeds veel vraag is naar het stadsleven.
Sommigen vinden deze trend zorgwekkend, aangezien de verstedelijking – wereldwijd – de klimaatcrisis heeft verergerd en steden vaak de schuld krijgen van het stimuleren van het energieverbruik en de CO2-uitstoot.
De Wereldbank schat dat 80% van het mondiale Bruto Binnenlands Product wordt geproduceerd in stedelijke gebieden.
De Wereldbank schat dat 80% van het mondiale Bruto Binnenlands Product wordt geproduceerd in stedelijke gebieden. Dit resulteert in een hoger inkomen, verbruik en daarmee samenhangende uitstoot van schadelijke stoffen.
Het is zeker dat een aanzienlijk deel van het wereldwijde koolstofbudget zal worden gebruikt voor het bouwen van nieuwe infrastructuur, met name in snelgroeiende steden. Verdere uitstoot vinden plaats wanneer steden uitbreiden en grondgebruik verandert, waardoor natuur en begroeiing in stadsgrond veranderen.
Aan de andere kant beslaan steden slechts ongeveer 3% van het wereldwijde landoppervlak, terwijl ze momenteel 58% van de wereldbevolking huisvesten. Deze compacte structuur kan uitstootbesparingen opleveren die gekoppeld zijn aan hogere dichtheden, connectiviteit, bereikbaarheid en landgebruik. Kopenhagen en Amsterdam zijn bijvoorbeeld mooie voorbeelden van steden die deze compacte structuren goed benutten en een emissiearme levensstijl kunnen bieden.
Wat is beter voor het klimaat?
Landelijke huizen zijn omgeven door de natuur, maar zijn vaak groter dan stedelijke huizen of appartementen en mensen die erin wonen hebben auto’s nodig om zich te verplaatsen. Stadswoningen zijn meestal kleiner en bieden korte afstanden, maar ook een wereld van glimmende consumptiegoederen, afhaalmaaltijden en uitgaansgelegenheden – althans in niet-COVID-tijden.
Maar wat betekent dit voor individuele CO2-voetafdrukken: zijn ze groter in de stad of op het platteland, als het inkomensniveau vergelijkbaar is?
Om deze vraag te beantwoorden, keken mijn collega Pablo Munoz en ik naar het consumptiepatroon van meer dan 8.000 huishoudens in Oostenrijk. We hebben ze geclusterd in stedelijke, semi-stedelijke en landelijke gebieden, hun CO2-voetafdruk geschat en vastgesteld dat mensen in stedelijke gebieden gemiddeld de kleinste CO2-voetafdruk hadden. Mensen in semi-stedelijke gebieden en buitenwijken hadden de grootste ecologische voetafdruk, met die in landelijke gebieden daar tussenin.
Het belangrijkste verschil dat we vonden is dat de stadsbewoners die we analyseerden een lagere directe uitstoot hadden van transport, verwarming en koken. Ze hadden wel meer indirecte uitstoot, dat wil zeggen uitstoot die stroomopwaarts in de productieketen vrijkwamen, bijvoorbeeld door fabrieken die tv’s produceren. Maar in totaal vonden we dat de uitstoot van stadsbewoners nog relatief laag was.
Zelfs wanneer we keken naar andere sociaaleconomische factoren, waaronder inkomen, ontdekten we dat mensen in semi-stedelijke en buitenwijken gebieden in Oostenrijk ongeveer 8% meer CO₂ uitstoten dan die in steden, en mensen in landelijke gebieden ongeveer 4% meer.
Dit bewijs dat een stadslevensstijl de minst koolstofintensieve is in Oostenrijk, wordt herhaald door andere onderzoeken voor landen met een hoog inkomen in Europa (zoals het VK en Finland). Maar het betekent niet dat het overal van toepassing is: uit onderzoek blijkt dat verstedelijking in lage-inkomenslanden meestal de uitstoot verhoogt.
Uit onderzoek blijkt dat verstedelijking in lage-inkomenslanden meestal de uitstoot verhoogt.
Dit wil niet zeggen dat we verstedelijking in deze landen moeten ontmoedigen. Een van de belangrijkste redenen voor dit patroon is de inkomenskloof tussen stedelijke en landelijke gebieden in deze landen: hogere stedelijke inkomens leiden tot meer consumptie en resulterende emissies. In landen met een hoog inkomen is de inkomenskloof tussen stad en platteland veel kleiner, aangezien de consumptie overal hoog is. Dus in landen als Oostenrijk of het VK is wonen in steden meestal beter voor het klimaat, omdat dicht wonen de uitstoot van transport en verwarming kan verminderen.
Vloek of zegen?
Betekent dit dat verstedelijking op de lange termijn goed of slecht is? Hier is geen simpel antwoord op. Het verband tussen verstedelijking en inkomen, om maar één factor te noemen, is zeer complex. Wereldwijd weten we dat verstedelijking een motor is geweest voor hogere emissies. Maar resultaten zoals de onze geven hoop dat het stadsleven toch de duurzame optie is, tenminste als landen een bepaald inkomensniveau bereiken en als ze het goed doen.
De sleutel hiervoor is een sterke inzet voor klimaatactie en deze snel uit te voeren. Overheden over de hele wereld moeten optimaal gebruik maken van hoge dichtheden, connectiviteit, bereikbaarheid en grond in stedelijke gebieden en steden en hun omgeving op een slimme en klimaatvriendelijke manier plannen.
Maar de inspanningen moeten niet worden beperkt tot steden, aangezien semi-stedelijke gebieden en buitenwijken het slechtst zijn voor uitstoot. Dit geldt met name in het licht van de stijgende huizenprijzen in steden en een post-COVID gedigitaliseerde wereld, die voorsteden en buitenwijken voor velen van ons steeds aantrekkelijker maakt.
Er zijn talloze manieren om de uitstoot te verminderen: goede openbaarvervoersystemen en fietsroutes, korte afstanden tot basisinfrastructuur, efficiënte gebouwen en groene verwarmings- en koelsystemen zijn allemaal bewezen manieren om de koolstofkosten te verlagen. Bovendien kan koolstofbeprijzing prikkels creëren voor groenere waardeketens en duurzamere consumptie. Bij het plannen van landgebruik moet rekening worden gehouden met migratietrends van het platteland naar de stad en andere gedragsaspecten.
Maar uiteindelijk bepalen wij als individuen onze eigen consumptiepatronen en kan onze ecologische voetafdruk groot of klein zijn, of we nu in de stad wonen of ergens anders.
Dit artikel verscheen eerder hier.
