Van ballon tot Bouwurk: hoe acht luchtballonnen een nieuw leven kregen in de nok van Arcadia’s mienskipshûs

In de nok van Bouwurk hangen tweehonderd kleurrijke doeken. Zie je Bouwurk vanuit de verte, dan springen ze direct in het oog. De doeken lijken te dansen in de wind. Wie goed kijkt, ziet: dit zijn geen gewone lappen stof. Het zijn hergebruikte luchtballonnen, geleverd door Team For Old Balloons en vermaakt door het Noordelijk Ballonvaartcentrum. Pieter Kooistra van het Noordelijk Ballonvaartcentrum vertelt over het maakproces en hoe deze lappen stof na al hun reizen een laatste thuis vinden in Fryslân.

Puur handwerk

Pieter Kooistra is ballonvaarder en eigenaar van het Noordelijk Ballonvaartcentrum, dat vanuit Joure al 25 jaar ballonvaarten verzorgt. Pieter heeft zelf al 3000 ballonvaarten gemaakt, schat hij. “En over elke van die vluchten kan ik nog wel iets vertellen.” Naast de ballonvaarten zelf, heeft het Noordelijk Ballonvaartcentrum ook expertise in huis om reparaties uit te voeren en zeilen te maken. Via-via werd Pieter benaderd door ontwerpbureau Overtreders W, met een bijzondere vraag: of hij oude luchtballonnen kon bijdragen aan Bouwurk. “Ik kende de mensen van Team For Old Balloons al, de ballonwereld is klein. Zij zamelen oude luchtballonnen in en geven ze een tweede leven. Bij hen hebben we acht luchtballonnen opgehaald. Reinder Bakker van Overtreders W vertelde ons welke kleuren in deze ballonnen hij het mooist vond. En toen zijn we aan de slag gegaan.”

“Een ballon is rond, maar we moesten er rechte stukken uit halen. We hebben een mal gemaakt en daar driehoeken uit geknipt uit het breedste deel van de ballon, het meest vlakke stuk. Aan de boven- en onderranden hebben we een band gezet en op elk punt een ring voor de bevestiging.” Pieter werkte met twee andere collega’s aan het project: “Met twee mensen hebben we geknipt, één heeft alles genaaid.” Daar waren ze wel even zoet mee. “Per doek zijn we een half uur tot driekwartier bezig geweest, keer tweehonderd. Het is ook gewoon handwerk, het kan niet anders. Een ballon maken in de fabriek duurt ook zes weken, alles met de hand, niets geautomatiseerd. Alles wordt uitgeknipt, genaaid, ingepakt… puur mensenwerk. Maar het was de moeite waard. We vonden het mooi om te doen.”

Honderden avonturen in een lap stof

Die driehoeken vormen nu het kleurrijke ‘dak’ van Bouwurk. Als het waait, zie je dat de doeken wat bol gaan staan. Dat komt door hun vorige leven. “Een luchtballon is rond en de stof is dus nooit vlak. Je ziet daardoor de bolling van de ballon nog steeds terug als er een windje waait.” Pieter is tevreden over het eindresultaat. “De doeken vallen erg op als ik de foto’s en video’s van Bouwurk voorbij zie komen. Ik weet nog dat Reinder Bakker van Overtreders W een schets liet zien van hoe hij het in zijn hoofd voor zich zag. Het is één ding om het op papier te zetten, maar dat het in de realiteit ook gelukt is, is bijzonder.” Wat bezoekers aan Bouwurk misschien niet beseffen, is dat elke centimeter een eigen verhaal vertelt. Ook de tweehonderd doeken in de nok. “Op het eerste gezicht zie je misschien alleen lappen stof. Maar ik zie veel meer dan dat. Deze lappen stof hebben vijfhonderd vluchten door de lucht gemaakt. Misschien is dit stuk doek wel over de Alpen gegaan, of naar Canada, Zweden of Japan geweest. In deze stof zitten allemaal herinneringen. Als die doeken konden vertellen wat ze hebben meegemaakt…”

Mienskipshûs voor iedereen

Sowieso vindt hij het geheel van Bouwurk geslaagd. “Ik vind het een mooi bouwwerk. Vroeger was er het idee om naast de Oldehove nog een hele kerk te bouwen. Met Bouwurk is die er alsnog gekomen. Dat maakt indruk, zelfs als je alleen een foto of video ziet. Als Frysk bedrijf vindt het Noordelijk Ballonvaartcentrum het mooi om aan zoiets bij te dragen.”

Pieter vindt het ook belangrijk dat Bouwurk de functie van een mienskipshûs heeft. “Zo’n fysieke ontmoetingsplek helpt. Wij Friezen zijn best een stug volkje. Maar dat ijs breekt altijd snel als je jezelf herkent in de ander. Ik merk dat vaak als mensen bellen om een ballonvaart te reserveren, en vragen of ze in het Frysk mogen praten. Na mijn ‘ja’ is  er direct een moment van herkenning. Zo’n ontmoetingsplek als Bouwurk geeft mensen met gedeelde roots een plek om samen te komen. En er wordt van alles georganiseerd waarbij je elkaar kan ontmoeten. Dat is extra belangrijk voor mensen die bijvoorbeeld alleen zijn of zich eenzaam voelen.” 

Boerenverstand en circulair denken

In Fryslân is hergebruik van materialen zoals dit vanzelfsprekend. Recent bleek uit onderzoek van Circle Economy dat Fryslân de meest circulaire regio ter wereld is. “Ik ben blij dat we deze oude luchtballonnen een tweede leven hebben kunnen geven. De stof is nylon met een speciale coating. Die coating breekt af door vocht, uv-licht en hitte. Op een gegeven moment kan de luchtballon niet meer veilig gebruikt worden voor vaarten. Maar weggooien is zonde. Daarom hebben we wel vaker iets gemaakt van oude ballonnen voor kunstprojecten, dat is mooi werk.”

Pieter snapt wel dat Fryslân zo circulair is. “Die wegwerpmaatschappij is hier wat minder aanwezig dan in het westen van het land. We zijn natuurlijk van oudsher een plattelandsregio, waar mensen ook vroeger wat minder geld hadden. Dat boerenverstand gebruiken we nog steeds. We denken sneller: dat kunnen we nog een keer gebruiken. Een tafeltje van je ouders opknappen, een kast schilderen, dat soort dingen.”

Grutsk op Fryslân

Die mentaliteit zie je terug in Bouwurk. Alles is hergebruikt, gerepareerd, heruitgevonden. De doeken van Pieter zijn daar een perfect voorbeeld van. “We hebben dit gewoon met z’n allen gedaan,” zegt Pieter. Hij aarzelt even om het woord grutsk in de mond te nemen. Ook typisch Frysk, die bescheidenheid. Maar hij doet het toch. “Ik ben er toch ook best trots op, dat we hier als Noordelijk Ballonvaartcentrum aan bijgedragen hebben. Heel Bouwurk sowieso: dat hebben we toch maar met zijn allen neergezet. Dat is dat mienskip-verhaal, hè?”

Bekijk de doeken in de nok van Bouwurk met eigen ogen. Tot en met 24 augustus 2025 is Bouwurk geopend, voor de Oldehove in Leeuwarden. Je bent zondag t/m woensdag welkom tussen 10.00 en 18.00 uur en donderdag t/m zaterdag van 10.00 tot 00.00 uur.

Meer over de verhalen achter Bouwurk lezen? Duik bijvoorbeeld in de Waddenslib-tegels!