Kunstenaars

Je zou Charles Avery kunnen zien als een soort ontdekkingsreiziger. Al ruim vijftien jaar werkt hij aan zijn project The Islanders, een ver uitgedachte fantasiewereld rondom een fictief eiland en zijn bewoners. Met tekeningen, teksten, video, objecten en installaties brengt hij dit eiland in kaart en met elk volgend werk evolueert het verder. Avery noemt zijn eiland ook wel “een gymzaal voor de verbeelding”.

The Islanders is geen utopie. Het eiland houdt ons op verschillende manieren een spiegel voor, met al onze gebreken en eigenaardigheden. Zo is de eindeloze wijsgerige discussie die op het eiland gaande is een humoristische verwijzing naar de praktijk van de filosofie en is de relatie van het eiland met haar voormalige overheerser Triangland te lezen als een politieke metafoor.

Voor Paradys groeide The Islanders verder. In een sprookjesachtige solotentoonstelling nam Avery ons mee naar het Islanders-personage ‘The Hunter’, de leidraad van zijn allereerste boek.

Foto: Peter de Kan

Kasper Bosmans ziet zichzelf als een geschiedenisnerd onder de kunstenaars. Hij werkt met mondelinge vertellingen, volkskunst en lokale ambachten en gebruikt die als basis voor verhalende schilderingen die losgezongen lijken te zijn van de tijd. In Bosmans’ werk komen steeds heel veel verhalen samen. Die vindt hij bijvoorbeeld in historische archieven op het internet, maar hij verdiept zich net zo makkelijk in heiligenverhalen en caféroddels.

Door onverwachte verbanden te leggen laat Bosmans zien dat er een voortdurende wisselwerking bestaat tussen heden en verleden en interpreteert hij de geschiedenis in bredere zin. Het werk is overduidelijk hedendaags, maar grijpt terug op allerlei geschiedenissen, waardoor hij een eigen excentrieke maar ook heel poëtische wereld schept.

Voor Paradys maakte Bosmans een monumentale marmeren vloersculptuur die te zien was in het eeuwenoude kerkje van Katlijk, aan de rand van het Oranjewoud. Bosmans verdiepte zich hiervoor in de manier waarop trekvogels hun koers bepalen: gebeurt dat op grond van kennis of intuïtie? Hij liet zich hierbij inspireren door de klassieker The Wisdom of Birds van Tim Birkhead over o.a. broed- en migratiegedrag en het bijgeloof en de mythes rondom vogels.

foto: Peter de Kan

Beeldhouwer Athanas Kindendie is lid van het Congolese beeldhouwerscollectief CATPC. Deze groep voormalige plantagearbeiders maakt portretten en sculpturen van rivierklei. Die worden gescand en in het Westen, met hulp van de Nederlandse kunstenaar Renzo Martens, uitgevoerd in hout of chocolade. Met de opbrengst kopen ze het land terug dat westerse bedrijven van hen hebben afgepakt.

Op Paradys toonde Kindendie met CATPC een groot mahoniehouten beeld van een plantage-arbeidster. Het werk vormde een kritisch statement richting de geschiedenis van Oranjewoud waarin de historische overheersing van de adellijke elite nog altijd zichtbaar is.

foto: Peter de Kan

Jakob Kudsk Steensen wordt wel een ‘digitale tuinman’ genoemd. In zijn meeslepende digitale en virtual reality-werken herschept hij landschappen en natuurgebieden die moeilijk te bereiken zijn, zijn verdwenen of onder vuur liggen. Met krachtige en verleidelijke installaties laat hij de toeschouwer beleven hoe het voelt om in een dergelijk onbereikbaar landschap rond te lopen – alsof je toegang krijgt tot een verloren paradijs.

Dit gebeurt ook in Re-Animated, zijn installatie voor Paradys. Die draait om de Kaua‘i ‘o’o, een vogel die leefde in het dichte moerasbos van het Hawaïaanse eiland Kaua’i en die rond 1987 is uitgestorven. De Kaua‘i ‘o’o spreekt echter nog steeds tot de verbeelding door zijn paringszang die in 1987 door een bioloog werd vastgelegd, en in 2009 vervolgens op Youtube werd geplaatst. Sindsdien luisterden er al meer dan anderhalf miljoen mensen naar zijn roerende ‘zwanen’zang – mede omdat de roep van de eenzame vogel langzaam wegsterft, alsof hij zijn hoop om te paren, en te overleven, opgeeft. In Re-animated geeft Kudsk Steensen de Kaua‘i ‘o’o een nieuw leven –  misschien wel voor eeuwig.

Foto: Peter de Kan

Isa van Lier wil met haar kleurrijke installaties en keramische sculpturen ‘een speeltuin creëren waarin je net als een kind de tijd vergeet’. Haar werk is verleidelijk, aanstekelijk en overvloedig. Of het nu haar olieverfschilderijen zijn of een ruimtevullende installatie met keramische sculpturen: alles wat ze doet is terug te voeren tot het verkennen van de grenzen tussen beeld, idee en herinnering. Voor Paradys maakte Isa van Lier een kleurrijke kamer die uitnodigt tot bezinning.

Het idee daarvoor is terug te voeren op een verblijf in Japan. De zentuinen daar, met hun rustgevende eenvoud, en waar behalve wat stenen en rotsen eigenlijk niets te zien is, riepen bij haar een bijzonder gevoel op van verstilling, rust en concentratie. Sindsdien probeert Van Lier dit tijdloze gevoel op haar eigen manier te herscheppen. Hoewel in ons tegenwoordige, jachtige leven – een wereld van overvloed, snelheid en technologie, met supermarkten vol eindeloze rijen plastic verpakte etenswaren in alle vormen en kleuren – zulke zentuinen vaak ver weg voelen, laat Van Lier in haar werk zien dat deze twee schijnbare tegenpolen misschien toch wel met elkaar te verbinden zijn.

foto: Peter de Kan

Erik van Lieshout speelt in zijn films vaak Erik van Lieshout. Een ontwapenend eerlijke man, op het naïeve af, die voortdurend met zichzelf en met de wereld in de knoop ligt. Daarbij stort hij zich telkens vol overgave in werelden die niet de zijne zijn, om vervolgens als buitenstaander de boel op scherp te stellen. Hij zoekt mensen graag op, liefst mensen die een beetje aan de rand van de samenleving staan: de verschoppelingen, mensen uit achterstandswijken, verslaafden, zwervers of extreemrechts- of linksgezinden.

Ondertussen zoekt Van Lieshout ook naar de manier waarop kunst het beste werkt. Hij wil confronteren en provoceren en het punt bereiken waar het mis kan gaan, want dan staat er iets op het spel. Door zich doorgaans niet aan te passen aan het algemeen geaccepteerde gedrag van zijn omgeving ontstaan er vaak humoristische situaties, maar hij lokt ook reacties uit als irritatie en ongeloof. Dat maakt zijn werk intens en zeer voelbaar.

Voor Paradys heeft Van Lieshout besloten te gaan werken aan een bloemenmozaïek, een kleurrijke bloemenzee. Zo’n mozaïek is het ‘paradijs’, de ‘schoonheid’ in het extreme, maar het werk zou geen Erik van Lieshout zijn als hij hier geen draai aan zou geven. Voor hem is zo’n mozaïek namelijk ook “toerisme op z’n lulligst” en ook die kant zal hij benadrukken.

Van Lieshout heeft enkele maanden in Oranjewoud gebivakkeerd om het werk speciaal voor deze plek te ontwikkelen. En van deze zoektocht deed hij in een film verslag.

De film was te zien in de tentoonstelling in Oranjewoud. Het bloemenmozaïek was vanaf 25 mei 2022 te zien aan het Geerts Willigenplein in Heerenveen.

Foto: Peter de Kan

De veelzijdige kunstenaar Alexandra Pirici heeft een achtergrond in dans en choreografie. In haar bijzondere acties, performances en performatieve monumenten laat ze dans, beeldhouwkunst, spoken word en muziek met elkaar versmelten. Vaak reflecteert haar werk op de geschiedenis van bepaalde plaatsen en instellingen, waarbij ze op een speelse manier de bestaande hiërarchische verhoudingen aan de kaak stelt. Zo ook met haar performance Building Blocks, waarin ze voortbouwde op de Ecokathedraal van Louis Le Roy. Niet met stoeptegels en bakstenen, maar met lichamen en geluid, die als vanzelf uit de omgeving lijken voort te vloeien.

‘Het is op een merkwaardige manier meeslepend, ontroerend haast en in ieder geval van een onnadrukkelijk soort schoonheid.’ – ‘Building Blocks is geen beeldende kunst, en ook geen performance of choreografie. Eigenlijk is het dat allemaal: een subtiel en discreet ingrijpen in de ruimte en in de tijd, daarmee prachtige, tijdelijke beelden creërend.‘ – Jacob Haagsma in de Leeuwarder Courant.

Met dank aan de performers: Keren Ben Shachar, Noemi Calzavara, Janna Eijer, Suzana Gomes, Job Harends, Polina Fenko, Manuel Paolini, Lisette Rook, Jarno Spijker, Marta Wörner.

Diana Scherer maakte voor Paradys drie 2,5 meter hoge jurken van plantenwortels. De jurken verbeelden de drie krachtige stadhoudersvrouwen die landgoed Oranjewoud gesticht en onderhouden hebben: Albertine Agnes van Nassau (1634-1696), haar schoondochter Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau (1666-1726) en haar schoondochter Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765).

Scherer onderzoekt in haar werk het menselijke verlangen om de natuur te beheersen. Ze ontwikkelde een techniek waarmee ze wortelgroei naar haar hand kan zetten en een soort textiel kan laten groeien waarbij ze de wortels vormen en patronen oplegt. Zo kwetsbaar als de wortelweefsels van Scherer zijn, zo vlijmscherp verbeelden ze onze dubbelzinnige houding ten opzichte van de natuur. We zeggen die te koesteren, maar tegelijkertijd manipuleren we haar. De manipulatie levert bij Scherer objecten op die teer en taai tegelijk zijn én tot nadenken stemmen.

Naast de 2,5 meter hoge jurken maakte ze een aantal sculpturen van grote grasrollen die binnenstebuiten worden opgerold, waardoor het wortelstelsel dat de basis vormt van Scherers jurken, wordt blootgelegd. De verwachting was dat dit werk tijdens Paradys langzaam zou vergaan.

foto: Peter de Kan.
Ontwerp vitrines: Shahin Gholizadeh.

Augustas Serapinas grijpt graag in in de manier waarop we naar de werkelijkheid kijken. Door subtiele ingrepen te doen in de bestaande situaties brengt hij de wereld aan het wankelen en laat hij in je hoofd alternatieve scenario’s ontstaan.

Tijdens de honderd dagen Paradys, toonde Serapinas een authentieke 19de-eeuwse Litouwse rooksauna.

Door Serapinas’ vervreemdende ingrepen, die iets hallucinerends hebben, ga je nadenken over je eigen beeld van het verleden. Valt het verleden ooit te reconstrueren? Bestaat er zoiets als een ‘collectief verleden’? Serapinas’ werk is zo nostalgisch en confronterend tegelijk.

Een half uur lang was de Litouwse hut exclusief van de bezoeker.
Je kon jezelf even los maken uit de wereld
van alledag, uitrusten en een kop thee van de Litouwse kruiden zetten die je
aantreft in de hut. Een tijdloos prive-paradijs.

foto: Peter de Kan

Een samengesteld multi-dier steigerde op zijn achterpoten in het idyllische Oranjewoud. ‘Return of the Herd’, dat recht tegenover een hertenkamp stond, is een gedenkteken voor de dieren die hun leven hebben verloren doordat ze zijn geruimd. De hybride vorm die Marianna Simnett aan het dier heeft gegeven, verwijst naar een moment van verandering, van transformatie – dit is een beest dat zich vermenigvuldigt, maar dat ook één wordt met de levende herten die grazen op dezelfde grond.

Foto: Peter de Kan

Em’kal Eyongakpa is een kunstenaar uit Kameroen, met diploma’s in biologie, ecologie en een residentie aan de Rijksakademie Amsterdam, waar hij tegenwoordig woont en werkt. Eyongakpa maakte naam met fysieke geluidswerken die een persoonlijke en collectieve ervaring oproepen. Hij laat zich inspireren door inheemse kennis, de relatie tussen planten en mensen, toegepaste mycologie (de manier waarop paddenstoelen en schimmels groeien) en technologie.

Voor Paradys maakte hij een geluidswerk waarvoor hij eerst lokale geluiden opnam, om die vervolgens op een heel nieuwe manier, op een onverwachte plek, opnieuw te laten weer-klinken en weer-voelen. Bij Eyongakpa ervoer de toeschouwer geluid, muziek, niet alleen via de oren, maar ook, en zeker zo belangrijk, via het lichaam.

Foto: Peter de Kan

In de Ecokathedraal kwamen de creativiteit van de mens en de kracht van de natuur bij elkaar. Met stoeptegels, trottoirbanden en bakstenen construeerde Le Roy speelse bouwwerken die langzaam vergroeien met de natuur. Ze oogden als oude ruïnes, maar ze waren nog volop in ontwikkeling. Dat maakte de Ecokathedraal een unieke plek die zal uitgroeien tot een duizendjarig, levend systeem.

foto: Peter de Kan

Alicja Kwade maakt zintuiglijke illusies. Door spiegelbeelden en reflecties laat ze een andere werkelijkheid van hetzelfde object zien. Ze bewerkt alledaagse voorwerpen en materialen, een fiets, een deur of lamp tot nieuwe vormen. Het resultaat oogt meestal ingetogen, maar met een knipoog in de ondertoon. Voor Paradys liet ze de parallelle realiteiten van Oranjewoud zien.  

foto: Peter de Kan

Gregor Schneider liet ‘geheime handelingen’ uitvoeren in het bos. Een man zoekt afval. Een kind geeft bloemen weg. Een man lacht naar hem onbekende bezoekers. Een oudere man duwt een vrouw in een rolstoel door het bos. Een vrouw neuriet een lied – en zo nog veel meer.

Wat de handelingen gemeen hebben is dat ze niet veel aandacht trekken en bijna verborgen blijven, en in ieder geval niet als ‘performance’ moeten worden bestempeld.

De handelingen vonden donderdag t/m zondag plaats, maar de bezoeker kan ze volledig gemist hebben of erover struikelen zonder ze als kunstwerk te herkennen.

Schneider hoopt dat het ‘geheime werk’ een positief effect zal hebben, zelfs als de plot onopgemerkt blijft. Zelf zegt hij: “We weten niet hoe dingen werken. De waarheid is wat we doen”. Met dit project hoopt Gregor Schneider door kleine ‘goede daden’ de wereld voor Paradys een beetje mooier te maken. Ook ziet hij het werk als een uitnodiging aan de bezoekers om deze handelingen na te volgen.

Foto: Peter de Kan