Samen bouwen aan mienskip: de onderstroom van Fryslân

Terwijl polarisatie en wantrouwen in Nederland de kop lijken op te steken, groeit in Fryslân een stille tegenbeweging. Een onderstroom van vrijwilligers en doeners die zich niet laten verdelen en samen mienskip (gemeenschap) bouwen. Honderden vrijwilligers, makers, verenigingen, kunstenaars en onderzoekers werken deze zomer mee aan Arcadia 2025, de culturele honderd dagen waarin ideeën voor een betere wereld wortel schieten in heel Fryslân.

De onderstroom

Wetenschapper en transitie-expert Jan Rotmans noemde het recent ‘de onderstroom’. Mensen die gewoon aan de slag gaan en nieuwe antwoorden geven op de uitdagingen van onze tijd. Deze burgerinitiatieven wachten niet op toestemming, denken voorbij het bestaande systeem en handelen vanuit betrokkenheid, urgentie én verbeeldingskracht. Deze onderstroom is niet altijd zichtbaar, maar wel altijd aanwezig.

Mienskip als gemeengrond

In deze editie van Arcadia krijgt deze beweging van doeners volop ruimte. Wat hen verbindt? Vrijwillige inzet en het geloof dat we samen een duurzame, gezonde en verbonden provincie kunnen bouwen. Van de dertig dorpen van Fryslân Bloeit tot de FLANK-projecten door de hele provincie, samen zoeken zij naar gemeengrond: ruimte die niet van één individu, instantie of bedrijf is, maar van ons allemaal.

Vrijwilligersinzet Arcadia

Deze bezieling is ook terug te vinden bij de vrijwilligers van Arcadia. Zoals Harry Hartman (77): “In 2022 werd ik vrijwilliger bij Bosk. Dat voelde direct goed: een prachtige manier om mensen te leren kennen. Vriendschappen zijn ontstaan en nu werk ik opnieuw met deze mensen bij Bouwurk. Hier werk ik aan verschillende onderdelen: van het bekleden van houten frames met lamswol tot het helpen in de Chinese tuin van kunstenaar Peng Zhang. Ik heb nog nóóit zoiets meegemaakt. De sfeer, het samenwerken; niet ‘ik’ maar ‘wij’. We maken iets groots, met verschrikkelijk veel respect voor de grond, én voor elkaar.”

Kiki Merkies, vrijwilligerscoördinator Arcadia: “Wat ons raakt is hoe divers onze vrijwilligersgroep is. Je hebt mensen die gewoon graag hun handen uit de mouwen steken en anderen die voor het eerst als vrijwilliger aan de slag gaan. Elke vrijwilliger heeft zijn eigen verhaal en motivatie. Sommigen willen nieuwe mensen leren kennen, een aantal de Nederlandse taal beter leren spreken en weer anderen willen bijdragen aan zo’n bijzonder en groots cultureel initiatief. Het is inspirerend om te zien hoe groot de betrokkenheid is.”

Onderzoek naar mienskipskracht

Hoe houd je zo’n beweging gaande? Om dat beter te begrijpen, werkt promovendus Carmen van Bruggen van de Rijksuniversiteit Groningen samen met Arcadia aan een bijzonder, langlopend onderzoek. Ze bestudeert de kracht en impact van mienskipsprojecten, in Fryslân en daarbuiten. Haar onderzoek helpt inzicht te geven in wat vrijwilligers en burgerinitiatieven nodig hebben om te blijven bloeien.